Türkiye de üretilen yıllık 23 milyon ton sütün % 90'ı 1 milyon 200 bin süt sığırı işletmelerinde üretilmektedir. Bu işletmelerin % 70 den fazlası 10 baş ve daha aşağı süt sığırı barındıran "aile işletmesi" halindedir.

Sanayide 1 kişi istihdamı için 85 bin $ yatırım gerektiği halde, köyde beşte biri yatırımla 5 işsiz köylümüzü kendi işinin patronu yapmamız mümkündür. Yeter ki iyi bir planlama, koordinasyon ve devletin şefkatli eli onların üzerinde olsun.

Son zamanlarda medyada süt üreticilerinin yürek burkan feryatlarını  izledikçe; acaba nedir diye resme daha yakından bakma gereğini duydum.

Bu yazımızla süt sığırcılığının giderleri olan; amortisman, işçilik, nakliye, tarım sigortası, hayvan sigortası, enerji, aşı, serum, ilaç, yem katkıları, tohumlama, buzağılama aralığı maliyeti, buzağı kayıpları gibi giderleri dikkate almadan sadece bahse konu ineğin günlük kaba ve kesif yem gideri ile, işletmenin sürdürülebilirliği için 60 gün boyunca buzağıya verilmesi gereken günlük 4 kg süt ve bunların,1 litre süte yansıyan maliyetini gözden geçireceğiz.

Örnek olarak da, aile tipi işletmelerde ki ortalama 600 kg canlı ağırlıklı günlük 20-22 kg süt veren ineğin günlük ihtiyaç ve giderine bakacağız.

A- ENERJİ VE PROTEİN İHTİYACI

- 37.500- 40.000 Metebolitik Enerji (ME)

- 2.200- 2400 Ham Protein (HP)

B- KURU MADDE İHTİYACI

Ortalama net 15.25 kg, brüt (yemlerin ihtiva ettikleri % nem oranıyla birlikte) 26.550 kg.

1- Kaba Yem İhtiyacı; net 9 kg, brüt 19.150 kg (2.400 kg sap, 1.750 kg yonca, 15 kg mısır silajı)

2- Kesif Yem İhtiyacı; net 6.25 kg, brüt 7.4 kg (1.2 kg çiğit, 1.5 kg ayçiçeği küpesi, 1.2 kg arpa ezmesi, 3.5 kg süt yemi)

C- YEM ve BUZAĞI SÜTÜ GİDERLERİ

1- Kaba Yem Giderleri; Toplam 11.500 TL.

2- Kesif Yem Giderleri;  Toplam 13.040 TL.

3- Günlük 4 kg Buzağı Sütü; 8.000 TL.

E- GÜNLÜK GİDERLER TOPLAMI;

32.540 TL.

Üretici günlük 22 kg süt veriminde,

1 kg sütü 1.480 TL' ye, 21 kg' da 1.550,

20 kg' da ise 1.627, ortalama 1.552 TL'ye mal etmektedir. Dikkat edilirse verim arttıkça maliyet  düşmektedir. Üretici, yem ve diğer girdi fiyatları yükseldiğinde, daha yüksek verim için hayvanın ihtiyacı besin maddelerini temin etmekte zorlanmakta, etkin-verimli örgütlenme, ucuz kredi v.b sorunlar üreticiyi optimum verime ulaştıramamaktadır. Ölçek ekonomisi de verimliğin önünde bir başka engeli teşkil etmektedir.

Aile işletmelerinin çoğu  kooperatifleşemediğinden ürettiği sütün mandra v.s süt ürünleri olarak katma değerini oluşturamamakta, yem başta olmak üzere avansla girdi sağlayan tüccara da borçlu olduğundan, zayıf pazarlık gücüyle 1 litre sütü 2.000-2.200 TL' den satma mecburiyetin de kalmaktadır.

SÜT (2.200 TL)/ YEM (2.200 TL) paritesi 1 dir.  Yani, 1 kg yem alabilmek için, 1 kg süt satması gerekmektedir. Oysa sanayisiyle birlikte hayvancılığını da geliştirmiş ülkeler de bu parite 1.700- 2.000 aralığındadır. Yani1 kg süt ile 1.700 -2.000 kg yem alabilmektedir. Üreticimiz "hiç değilse 1 kg süt ile, 1.250-1.500 kg yem alayım" diyor.

13 maliyet kalemini hesap dışı bırakarak 1.552 TL olarak bulunan 1 kg süt maliyeti, 2.200 TL satış ve (1) olarak görünen süt/yem paritesiyle, üretimin devamının çok zorda olduğunu, bulunan bu rakamların üretici feveranlarının haklı olduğunu göstermektedir.

Hammaddesinin çoğunda dışa bağımlı olduğumuz kesif yeme sık gelen zamlarla, üreticinin bırakın başa başnoktasın da üretim yapmasını, katlanacağı minimum zararda bile; yılda bir buzağı almasına yetiştirdikten sonra da onu pazarda kurda kuşa kaptırmamasına bağlı...

Milyonlarca süt üreticisi, bir gözüyle iyi bir haber gelirm'ola diye yukarı bakarken, öteki gözünü de  kesimhaneden hiç  ayırmıyor... Damızlıkların kesimhaneye gitmesi demek; ilkin süt ve süt ürünleri, sonra besi  kaynağının kurutulması ve nihayet topluca et ve süt fiyatlarında öngörülmez artış ve kaotik ortam demektir.

Hatırlar mısınız, süt işletmelerinin çoğunluğunu oluşturan Adana'dan başlayıp, ta Edirnelere kadar uzanan kıyı ve iç bölgelerde ki üreticiler  2017 ve 2019 seçimlerinde kırmızı kartlarını göstermişti.

Benden söylemesi...