Köy Evleri

Genellikle alt katı ahır olup taşlardan yapılır.Tahta bir merdivenle üst kata hayat denilen yere çıkılır. Yaz aylarında aile burada toplanıp hem işleri görür hem de yemeklerini yerler. Hayatta ve iç odada birer ocak bulunur, yemekler burada pişirilir. Hayatın devamında soğukluk  abdestlik ve hela bulunur. Odalar ise hem kışın yatma yeri ve yine yaşama yeri olarak kullanılır.

Hiç bir seyin kıymetini bilmediğimiz gibi köy evlerimizin de kıymetini bilmedik. Kendi anne ve baba tarafımda eski evlerimizde ben çocukken maalesef yıkıldı. Annemin köyünde iki katlı şimdilerde haney evler denen o zamanlar bizim köy evi dediğimiz geniş hayatlı, soğukluklu evimiz ben 6-7 yaşında çocukken yıkıldı. Baba tarafından dedemin satın aldığı İstiklal Mahallesi' ndeki evimizde yine aynı sonla karşılaştı. Dede ve nenelerim sonradan  yapılan yeni nesil betonarme evlerde eski günlerin  özlemiyle bu dünyadan göç ettiler.

Çocukluğumun ilk dönemlerinin geçtiği bu evler halen hatrımda. Benim gibi düşünen var mıdır  bilmiyorum ama ben rüyalarımı hala o evlerde görüyorum.  Psikologlar diyor ya bir insanın vatanı cocukluğudur diye. Güzel bir çocukluk yaşamak büyük bir nimetmiş. Bugünün çocuklarına bakınca bunu daha iyi anlıyorum. O evler öyle  derin izler bırakmış olmalı ki yaş 50' ye geldi hala o evlerle anılarım taptaze duruyor.

Acıpayam Yumrutaş' taki köy evimiz iki katlıydı. Geniş bir avlusu vardı. Kocaman göbeği olan tahta bir kapıdan bu avluya girilirdi. Şimdilerde avlu yerine bahçe deniyor kelimeler bile anlam kaymasına uğradı. Avluda bulunan  ekmek evi, mutfak çok fonksiyoneldi.

Taş temelli, ahşap karkas, kerpiç  duvarlı iki katlı köy evimizin benzerlerini komşu köylerden  Yeşilyuva Köyü' nde de gördüm.  Muhtemelen aynı usta veya çıraklarının elinden çıkmış olmalı.  Zemin kat ahır, saman deposu olarak kullanılırdi. Eğimi, basamak genişliği, rıht yüksekligi çok iyi ayarlanmış tahta merdivenle ikinci kata çıkılır solda aşağı ev, sağda yukarı eve ulaşılırdı.

Eskiden oda denmez ev denirdi. O iki odada dede, nene, anne baba, 8 çocuk büyümüş bunu şimdiki  gençlerin anlaması pek mümkün  görünmüyor. Çünkü o evlerin fonksiyonelliğini bilmiyorlar.

Her iki evdede  (odada) şimdilerde şömine  denen ocak vardı. Geniş  tahta, işlemeli, oymalı dolaplar, şerbetlikler kalın  duvarların içine gizlenmişti. Evleri (odaları) anlattıktan sonra  soğukluğu anlatmadan geçmek olmaz.

Soğukluk dediğim balkon değil. Baharda ve yazın  yaşamın  sürdüğü  bölüm. Kalın  direk ve ahşap  kirişlerde  biz çocuklara  salıncak  kurulan bölüm. Açık  mutfak, ocak var. Kot yükseltilmesi ile elde edilmiş dışardan görünmeyen ambarlar var. Yazları açık teras, balkon gibi tüm  zamanlar burada geçiyor.

Ve ev toprak damlı, yağış öncesi ev ahalisinden biri çatıya çıkıyor ve lov taşı ile killi toprağı sıkıştırıyor. Bunlar şimdiki gençlerin anlayamayacağı şeyler. Ambar, lov taşı, bebek salıncağı, ocak, ekmek evi, görek, şerbetlik, yüklük gibi yapıya ait terimlerin tümü unutuldu. Alt katta yer alan ahır doğal ısıtma desem şimdiki genclerin vereceği cevap sanırım koku olurdu. Oysa o zamanlar bu denli ağır koku yoktu. Slaj, yemler derken ağır koku sorunu da ortaya çıktı. 

Mimarlarımız bizlere özgü bu evlerin modern versiyonlarını projelendirip yapamazlar mı diye düşünmeden edemiyor insan. Kent içinde  restorasyonlar var ama önerim, yeni evlerde eski güzelliklerin sürmesi. Bir kaç güzel uygulama yapıldı.

Bir örneğini Beyağaç Haney evler projesinde gördüm. Haney evler eskiyi hatırlatan çok  güzel bir örnek olmuş. Görmediyseniz mutlaka görün ve eski günleri tekrar yaşayın derim. Bugün eski köy evimizi anlattım. Bir başka yazıda Denizli  istiklal mahallesinin evlerini anlatırım.

Denizli tarihiyle, evleriyle, kültürü ile muhteşem  bir tarihe sahiptir. Kentimizin, kültürümüzün değerinin bilinmesi dileğiyle.

Doç.Dr. Devrim Alkaya

İnş.Yük.Müh.& Kamu Yöneticisi