Ahmet Doğan İLBEY

Ahmet Doğan İLBEY

Türk şiirinin beyaz kartalı Bahaettin Karakoç

Şiiri bir sorumluluk sayan usta şair Bahaettin Karakoç’un (5 Mart 1930-17 Ekim 2018) şiirin unsurlarıyla ilgili pek çok târif ve yorumu vardır. Onun şiir târifleri tıpkı birer şiir havasındadır: “Şiir, şairin zikir aracı, kanatlı kelimeler armonisi, iç yangını. Şiir her zaman tan aklığında iyilik ve güzellik için yüreklerde çarpan kuş. Yağmur öncesi rüzgârı, yağmur çiçeği ve yağmur sonrası gökkuşağı. Şiir, bir sözdür; aşk yemini gibi güzel, ana sütü gibi helâl bir söz. Mâveradan eser, mâveraya akar. Bu akış içinde şiirin dalgaları, kime, ne kadar dokunmuşsa, o dokunduğu kimse şiirden o kadar nasibini alır.”

Bu târifle şiir için güzel benzetmeler yapmıştır. Şiirin bir zikir vasıtası olması şairin, gücünü tasavvuf kültüründen almasındandır. “Kanatlı kelimeler armonisi” olan şiirdeki kelimeler gerçek mânasından ve sıradanlıklarından kurtulup, mâna âleminin kapılarını aralayan sihirli birer anahtar olmuşlardır. Şiirin bir “iç yangını” olması, şiirin doğuşuyla ilgilidir. İç yangını olmadan, yüreklerde fırtınalar kopup depremler olmadan gerçek bir şiir doğmaz. Şiir, şairdeki iç yangınlar ve kıvılcımlar sonucunda kelimelere düşer. Bunun yanında şiirin insanî yanı vardır, iyilik ve güzellik yan yanadır. Şiiri, aşk yeminine ve ana sütüne benzeten şair için şiir kutsala götüren bir vasıtadır. Şiir, ötelerden gelir ve yine ötelere götürür. Şiiri kim, ne kadar hakkıyla okumuş ve anlamışsa, şiir de güzelliklerini ona bu ölçüde açar.

KARAKOÇ: “ŞİİR GAYE DEĞİL, MUKADDES KAPI’YA GÖTÜREN VASITADIR”

Karakoç’a göre şiir gaye değil, mâveraya kanatlandıran ve nihayetinde mukaddes olan Kapı’nın eşiğine götüren bir vasıtadır. Yâni gaye olan mutlaka götüren bir vasıtadır şiir. Kendisini dinleyelim:

“Şiir, benim için soylu bir araçtır. Şiiri, beni sonsuzluğa taşıdığı için yazarım; şiire sevdalı olduğum için yazarım. Kendim için yazarım, ölüler, diriler için yazarım, herkes ve her şey için yazarım. Bu herkes ve her şey “mutlak gerçek” etrafında dönen, şuurlu, şuursuz dönüp duran birer uydu değil midir aslında? (…) Şiir, medeniyetlerin dönüşümünü hızlandıran bir sanattır. (…) Yüce Peygamberimizin, benim için çok boyutlu bir pusula mertebesinde olan bir hadisi vardır, bir günü bir gününe eşit olanları tasvip etmediğini belirten. Bu hadisin işaret ettiği ufukların derinliklerine açılınca ufukların da, ilmin de, yeniliklerin de sınırsız olduğunu anladım. Dar kalıplarda sıkışıp kalmak, hareketsizlik, hep aynı teraneyle eprimiş görüntüler sergilemek içime sinmedi.  Kemikleşmiş bâzı kuralların değişmesi, bâzı duvarların yıkılması gerektiğine inandırdım kendimi. Yeni sevdalar, yeni sevdalara yeni sözler gerek dedim ve kurdum şantiyemi... Çok önemli işler yaptığımın bilincindeyim. Bu işten anlayanlar da benim neler yaptığımın farkında.”

“ŞİİR SES, SÖZ, RENKLE SALAVATLANARAK GENİŞLEYEN DUYGULARIN TERKİBİDİR”

Şiirin nasıl bir bütünden oluştuğunu şöyle özetler: “Şiir, ses, söz, renk armonisinde billurlaşan özlemlerimizin, ihlasla salavatlanarak genişleyen duygularımızın, içimizdeki uyumlu ve aydınlık dünyalarımızın, organik bir terkibidir. Güzel bir dünya için, yetkin güzellikleri, özlemleri yüklenen diri bir mesaj, diri bir bakış ve kutsal bir nakıştır. Şiir ne kendini inkâr eder, ne ferdi, ne toplumu, ne tabiatı, ne de Allah’ı. Benim, kelimelere yaslanan sanat teorimin özeti budur.”

Varlığa yaklaşımına mukaddeslere dayanarak açıklar: “Çok geniş, çok zengin bir şiir coğrafyam vardır. İyi bir gözlemci, iyi bir analizci, iyi bir sentezci ve iyi bir ses avcısıyım. Varlıkları var eden, dilediğinde yok eden ‘Mutlak Varlık’a imanım tamdır. Kâinatın kumaşı o mübdimin tezgâhında dokunmuştur. Canlı ve cansız, renkli ve renksiz her cisim O’nu zikreder, çünkü O bizim yaratıcı yüce Rabb’imizdir. Rezzak’tır, Rahim’dir. Kerim’dir, Kadim’dir... O’na kul olan ve kulluğunun gereklerini yerine getirenler daima kazanır, O’nu inkâr ve ihmal edenler ise burada da, ötede de kaybederler ve hüsrandadırlar. Benim cümle varlıkla, ‘Mutlak Varlık’a bakış açım budur. Eserlerim de bu atmosferde doğar ve palazlanırlar.”

Bu doğrultuda şairin tasavvufun kaynağından beslenen eserleri kalplere yerleşmiştir: 1991 yılında Diyanet Vakfı tarafından düzenlenen münâcât yarışmasında “Beyaz Dilekçe” isimli şiiriyle birincilik kazanmıştır. Tasavvuf konulu şiir kitapları: Menzil (1991), Beyaz Dilekçe (1995), Leyl ü Nehar Aşk (1997) ve Aşk Mektupları (1999), Sürgün Vezirin Aşk Neşideleri (2004) ve Ben Senin Yusuf’un Olmuşum (2006) adlı kitaplarıdır.      

Serbest ve hece ölçüleriyle yazılmış şiirleri bulunan şairin genel eğilimi serbest ölçüden yanadır. Kendisinden dinleyelim: “Şekilde şartlanmışlığım yoktur.

KARAKOÇ “ARI TÜRKÇECİ DONKİŞOTLARI” AFFETMEZ

Şiirde şekil bir enstrümana benzer. Bir neyzen ney çalmakta, bir udi ud çalmakta, bir başkası keman, saksofon, piyano ve trampet çalmakta ustaysa bırakın bu ustalıklarını daha yatkın oldukları enstrümanlarla devam ettirsinler. Şiir de böyledir bir açıdan. Ama ben derim ki, bir orkestra şefi olup korodaki her sanatçıyı coşturmak dururken, neden koro şefinin elindeki çubukla yönlendirileyim? Şairin bir ses avcısı olduğunu defalarca vurgulamışımdır. Evet, şair bir ses avcısıdır. Aslında şiirin şeklini de ses belirler. Şiirin tılsımlı sesi bana hangi kıvamda ve hangi ölçekte gelirse ben ancak ona uyarım. Her şiirin değişik bir coğrafyası vardır; döllenmesi, sancısı ve doğumu da öyle... Aslında serbest ölçüde yazdığım şiirler bile iç ahenge ve ritim bütünlüğüne ustaca perçinlidir.”

Karakoç, dil ustasıdır, Türkçe mevzuunda son derece kararlıdır ve Türkçe’yi bozanı affetmez: “Arı Türkçeci dil Donkişotlarının ‘esin’ dediği ilham, ne peri kılığında gelir bana; ne de sihirli bir kuş. Benim ilham kaynağım içimdedir; güncel bir olaydan da etkilenirim, tarihî bir anekdottan da. Bir gölgeden de etkilenirim, bir kokudan da. Her şey etkileyebilir beni. Bir ağacı şiddetlice salladığınız zaman, olgun meyveler nasıl yere düşerse, şair içinden sarsıldığı zaman da şiirler öylece dökülür.”

Bu cümlelerden anlıyoruz ki ilham beklenince gelen herhangi bir şey değildir. İlham, zamansız gelen ve gelince şairi sarsan bir yıldırıma benzer. İlham, her şeyden tesir alabilecek, onlardan yeni biçimler çıkaracak bir ruhun, şairde oluşmasına izin veren, şairi sarsan bir saiktir. İlham gelen şaire, ahenk, kafiye, ölçü gibi ses unsurları birlikte mi gelir, yoksa şair şiirini kağıt üzerine dökerek bâzı oynamalarla bu unsurları sonradan mı ekler? Bir sohbetimiz sırasında kendisine sorduğum bir soruyu başından geçen bir hâdiseyi anlatarak cevaplar: “İlhamla tıpkı bir vahiy gibi gelip şairi sarsan şiir ses unsurlarıyla birlikte zihinde şekillenir. Ve zihinde bu unsurlar tamam olduktan sonra kağıda dökülür.”

“İNSAN KELİMELERLE DÜŞÜNÜR”

Anlattığı bir başka vaka var ki, şiir yazanlar Karakoç’un bu sözünü hafızalarına kazımalıdırlar. Gördüğü çok güzel bir genç kız karşısında âdeta donar ve kendi kendine sorar: “Telifi buysa müellifi kim bilir nasıldır?” Bunun üzerine zihninde on bir kıtalık şiir şekillenir. Daha sonra kağıdı, kalemi eline aldığında hiç eksiksiz yazıverir. Demek ki şiir, şairin asla unutamayacağı bir parçası hâline geliyor. Gönüllere silinmez bir kalemle nakış gibi işleniyor. Karakoç, “Şiir hangi biçimde içime yansımışsa, o şiiri, yansıdığı biçimde dışarı aktarırım” diyor. Yâni şiirin şeklinin içte gerçekleştiğini ve buna müdahale etmediğini söylüyor. Şiirlerinde çok geniş bir kelime hazinesine sahip olan şair, mahallî söyleyişlere de geniş yer verir: “İnsan, kelimelerle düşünür, kelimelerle konuşur, kelimelerle tefriş eder dünyasını, kelimelerle tefsir eder zâhiri ve bâtını. Bütün bildiklerimiz kullandığımız kelimelerle orantılıdır; bilmek istediklerimize de kelimeler götürür bizi. Kısacası, kelimeler de bizim mukaddeslerimizdir. İhtiyaç duyduğum zaman mahallî kelimelerden yararlandığım doğrudur; çünkü ülke coğrafyamızın bütünlüğü içinde kullanılan her kelime millî kültürümüzün canlı bir parçasıdır bana göre, dün kullanılmışsa bugün niye kullanılmasın? Yeter ki kullanacağın her kelime mısra ve cümle yapısı içinde yerine sağlam otursun; yansıtmak istediğin duygularla, düşüncelerle ve kümedeki bütün kelimelerle iyice kaynaşsın. Gerektiğinde mahallî kelimeler de kullanmakta ben bir sakınca görmüyorum.”

“ŞAİR SEVDALI BİR SES AVCISIDIR”

Karakoç’a göre şiirde muhteva;  “Şiire yeşeren bir çekirdek, zamana sunulan bir selâmdır. Aşk olur, ölüm olur, ayrılık olur, özlem olur, gurbet olur, erdem kuşağında vuslat olur, Peygamberimize şefaat dilekçesi, Rabbülâlemin’e yazılan münâcât olur. Ufuk gibidir, çölde görünen serap gibidir, sen koşarsın ulaşıp yakalamak için, o kaçar. Kendini aynada seyredersin ama aynadaki yüzünü avuçlayamazsın.”

Ona göre şair: “Sevdalı bir ses avcısı. Şüphesiz ki her sesten soylu bir şiir damıtılamaz; ama şiir sesten başka da nedir ki? Çokgen bir prizma gibidir şair: ana renkleri, ara renkleri yansıtan bir prizma. Şiirin ana maddesi olan söze, resmi, felsefeyi, ritmi ahengi, coşkuyu ve zaman zaman da hüznü katar. Yetkinleştirdiği şiir terkibi ile de, şuur altını, şuur üstünü kamçılamaktan, karıştırmaktan korkmaz, çekinmez;  primitif laf göletleri gibi, metalik putlara sarılarak dünyalık peşinden koşmaz; hayatı kokuşturmaz. Şair, şiirleri ile, duymasını bilenlerin gönül antenlerine aşk iksirleri serpeler; salkım salkım mesajlar fısıldar. Yani şair bir bakıma metafizik bir âlemin sarhoşudur. Mutlak Gerçek’in sevdalı arayıcısıdır o. Sezgileri atlaslaştıran şuur odağıdır. Bir şairin bilmesi gerekenleri tam ve doğru olarak bilen, fert ve toplum planındaki sorumluluklarının her zaman idrakinde bulunan bir sanat eridir; bir güzel habercidir.”

“ŞİİR ÜLKESİNİN SULTANIDIR ŞAİR”

Şairi Mutlak Gerçek’in sevdalı olarak tavsif eder: “Yeryüzüne tesadüfen gelmemiştir. Şair duygularını bir armoni kıvamında şiirleştirirken, tefekkürü dışlamaz, bütünlüğe dikkat eder; sınırları karıştırmaz, mevsimleri şaşırtmaz. Sorgular, uyarır ama üçayaklı sehpada ceset sergilemez. Şiir ülkesinin sultanıdır şair; tebaası güzel şiirden anlayan herkestir. Çoban şairler, kılavuz şairler için geçerlidir bu söylenenler; sürüdeki sıradan şairler için değil; omuzu heybeli bulvar ozanları için değil.”

Sözün hatmi; Türk şiirinin beyaz kartalı Bahaettin Karakoç’a göre şiir hazret-i insan için böylesine ulvî ve değerlidir. Bundandır ki şiirlerini çocuklarımıza okutalım. ([email protected])                                                     

 

 

 

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
Ahmet Doğan İLBEY Arşivi